Atopie Johanna Georga Hamanna

Atopie Johanna Georga Hamanna

Johann Georg Hamann, niemiecki filozof i teolog drugiej połowy osiemnastego wieku, ekscentryczny mistrz stylu, pisał utwory, które stanowiły wyzwanie dla ówczesnych czytelników i pozostają nim do dziś. Hamann stosował idiosynkratyczne strategie pisarskie, posługiwał się aluzjami i ironią, zderzał ze sobą cytaty i kryptocytaty, a swoją argumentację formułował za pomocą metafor, analogii i obrazów.
Monografia Atopie Johanna Georga Hamanna proponuje oryginalny klucz do zrozumienia tego osobliwego pisarza i jego utworów, a jest nim tytułowa kategoria atopii, która, starannie zrekonstruowana, zostaje odniesiona do różnych aspektów życia i pisarstwa Hamanna. Autor utożsamia się z Sokratesem, postacią najważniejszą dla filozoficznego rozumienia atopii, a swoje pisarstwo określa platońską metaforą otwieranej figurki sylena, szpetnej na zewnątrz, lecz skrywającej w swoim wnętrzu złocony posążek bóstwa – skarb luterańskiej ortodoksji.
Anna Żymełka-Pietrzak rekonstruuje atopiczny sokratyzm Hamanna na tle innych sokratyzmów epoki, analizuje przyjmowane przez Hamanna maski Sylena, satyra, Pana i koźlego proroka, by w następnym kroku zinterpretować Hamannowski stylistyczny eksces jako wyraz teologii języka, której modelem jest jednocześnie chrześcijańska nauka o uniżającym się Bogu i żydowska kabała. Na koniec autorka prezentuje atopiczną hermeneutykę Hamanna, kładącą nacisk na negatywne strategie badania granic rozumienia, uzupełnioną o topikę atopii, czyli katalog figur niedopasowania i braku zakorzenienia wyrażających niestabilną pozycję autora i filozofa. Książka napisana przejrzystym językiem, dobrze osadzona w literaturze przedmiotu, ukazuje osobliwość myśli Hamanna w kontekście osiemnastowiecznych debat, a jednocześnie – przy zachowaniu naukowego dystansu – z zaangażowaniem przedstawia go jako myśliciela nadal aktualnego.