Prawobrzeżna Ukraina Czasy Annienkowa i Bezaka (1864-1868)
Praca Depolonizacja Ziem Zabranych (1964-1914) Koncepcje – Mechanizmy decyzyjne – Realizacja t. 1-2 jest efektem wieloletnich prac badawczych prowadzonych w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki. Monografia ma na celu przede wszystkim zgłębienie i usystematyzowanie stanu wiedzy na temat niezwykle ważnego dla dziejów narodu polskiego programu w polityce wewnętrznej państwa carów, polegającego na depolonizacji Ziem Zabranych po upadku powstania styczniowego. Praca zawiera analizę najcenniejszych dokumentów archiwalnych – głównie raportów politycznych wileńskich i kijowskich generałów gubernatorów, dotyczących koncepcji, mechanizmów decyzyjnych oraz realizacji programu depolonizacji Ziem Zabranych. Publikacja wprowadza do obiegu naukowego nową jakościowo i poznawczo kategorię źródeł pozyskanych po wieloletnich kwerendach w archiwach rosyjskich, litewskich i ukraińskich, które wzbogacają i weryfikują dotychczasowy stan badań dziejów Polaków na Ziemiach Zabranych po upadku powstania styczniowego.
W pierwszej części tomu 2 omówiono pokrótce okoliczności w jakich przyszło działać obu naczelnikom kraju, plany odnośnie do prowadzenia akcji depolonizacyjnej, ich realizację i skutki. Przedstawiono w niej sytuację w prawobrzeżnej Ukrainie przed wybuchem powstania styczniowego, omówiono najważniejsze wydarzenia z nim związane, a ściślej z walkami zbrojnymi na tych terenach. Omówione zostały też koncepcje prowadzenia polityki rosyjskiej na Ziemiach Zabranych, z uwzględnieniem specyfiki działań planowanych i podjętych wobec guberni południowo-zachodnich, oraz działaniom zmierzającym do osłabienia polskiej i wzmocnienia rosyjskiej własności ziemskiej i innych działań depolonizacyjnych. Drugą część publikacji stanowi wybór materiałów źródłowych – notatek, raportów i sprawozdań generałów-gubernatorów lat 1863-1864 i 1865-1868.
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
CZĘŚĆ PIERWSZA – Prawobrzeżna Ukraina w latach 1864–1868
Sytuacja na prawobrzeżnej Ukrainie w przededniu powstania styczniowego
i w czasie jego trwania
Przed 1863 rokiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Powstanie styczniowe w Kraju Południowo-Zachodnim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Ludzie, koncepcje, mechanizmy decyzyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Walka o ziemię i jej rezultaty
Konfiskaty, podatek procentowy i inne obciążenia finansowe . . . . . . . . . . . . . . 53
Wzmacnianie rosyjskiej własności ziemskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Ukaz z 10 grudnia 1865 roku i jego skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Bilans walki o ziemię w latach 1864–1868 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Na innych frontach walki z „polską propagandą”
Kwestia włościańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Problem drobnej szlachty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Polityka wobec Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej . . . . . . . . . . . . . . 92
Usuwanie Polakow z urzędow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Kultura i oświata w Kraju Południowo-Zachodnim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Prawobrzeżna Ukraina w okresie rządow Annienkowa i Bezaka
– proba bilansu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
CZĘŚĆ DRUGA – Dokumenty źrodłowe
1. Notatka generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Nikołaja
Annienkowa o sposobach walki z polskim ruchem rewolucyjnym i depolonizacji
kraju (grudzień 1863 roku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2. Sprawozdanie generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Nikołaja
Annienkowa o sytuacji w kraju w latach 1863–1864 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3. Sprawozdanie generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Aleksandra
Bezaka z rządow w kraju od 19 stycznia 1865 do 1 marca 1866 roku . 166
4. Sprawozdanie generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Aleksandra
Bezaka z rządow w kraju od 1 marca 1865 do 1 października 1866
roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5. Sprawozdanie generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Aleksandra
Bezaka z rządow w kraju od 1 października 1866 do 15 listopada 1867
roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
6. Sprawozdanie generała-gubernatora Kraju Południowo-Zachodniego Aleksandra
Bezaka z rządow w kraju od 15 listopada 1867 do 15 listopada 1868
roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Indeks geograficzny .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297