Lata mroku

Lata mroku

Powieść Ariyoshi Sawako, wydana w 1972 roku, przez długi czas utrzymywała się w Japonii na liście bestsellerów. Autorka, jako pierwsza, poruszyła problem braku sprawnego systemu opieki nad osobami w podeszłym wieku w okresie, kiedy pojawiły się pierwsze symptomy starzenia się społeczeństwa japońskiego.

"Lata mroku" nie są traktatem o starości, nie są także przemyśleniami na ten temat z punktu widzenia osób starszych, chociaż oczywiście czytelnik znajdzie tu również ich opinie. Jest to książka o starości, która wkracza w życie ludzi w średnim wieku wraz z obowiązkiem opiekowania się rodzicami i teściami, którzy oprócz dolegliwości fizycznych związanych z wiekiem nierzadko mają też zaburzenia psychiczne. Opowiada o tym, jak nagle zostaje zburzony zwyczajny porządek dnia, o wyczerpaniu i rozpaczy, konieczności podejmowania trudnych wyborów w sytuacji, gdy instynkt samozachowawczy nakazuje pozbycie się niedołężnego członka rodziny, aby samemu móc dalej żyć normalnie. Uświadamia czytelnikowi, że nikt nie uniknie starości, a powolne umieranie w domu opieki społecznej może stać się udziałem każdego.

Powieść porusza ważny problem kryzysu wartości, spowodowanego gwałtownymi zmianami w życiu społecznym nowoczesnej Japonii. Główna bohaterka, Akiko, zgodnie z tradycją po ślubie została wykreślona z rejestrów swojej rodziny i wpisana do rejestrów rodziny męża, dlatego musi się opiekować zniedołężniałym teściem, z którym zawsze była w konflikcie, a nie własną matką, chorą na nowotwór.

"Nobutoshi, podobnie jak Akiko, doszedł do wniosku, że wylewanie łez i rozpaczanie z powodu śmierci osoby bliskiej, opisywane w prozie i poezji, tak naprawdę nie odpowiada jego rzeczywistym doświadczeniom. Może tak powinno być, ale nie jest. Zmarła jego matka, a on, jedyny syn, nie uronił nawet łzy, podobnie jak Satoshi, ukochany wnuk babci, która przecież tak troskliwie opiekowała się nim, kiedy był dzieckiem. Synowa Akiko nie tylko nie płakała, ale była na granicy histerii, nie mogąc sobie poradzić z sytuacją, która ją przerastała. Zbyt dużo formalności i obowiązków towarzyszyło obecnie śmierci ludzkiej, można powiedzieć, że nie było ani czasu, ani psychicznego nastawienia, żeby opłakiwać zmarłą." (Fragment powieści)

*********

The Twilight Years

The novel deals with the problem of a crisis of values, caused by rapid changes in the social life of modern Japan, including the issue of a lack of an efficient system for the care of elderly people in the 1970s when the first symptoms of an aging society started to show. The author recounts the process of aging of middle-aged people caring for senile members of their families.

*********

Ariyoshi Sawako (1931-1984) – dzieciństwo spędziła na Jawie. W latach 1949-1952 studiowała historię literatury i dramatu w Chrześcijańskiej Wyższej Uczelni dla Kobiet w Tokio. W 1959 roku uzyskała stypendium Fundacji Rockefellera i przez rok przebywała w USA, prowadząc badania w Sarah Lawrence College w Nowym Jorku. Później wiele podróżowała, zbierając materiały do książek m.in. "Chūgoku repōto" ("Reportaż z Chin", 1978). Pracowała w wydawnictwie, pisała artykuły do czasopism. Większość jej książek porusza ważne tematy współczesnego świata, takie jak dyskryminacja rasowa w "Hishoku" ("Bez koloru", 1964) czy zanieczyszczenie środowiska w "Fukugō osen" ("Kompleksowe zanieczyszczenie", 1975). Jej bohaterkami są kobiety z różnych epok. W książce "Kinokaw" ("Rzeka Ki", 1964) – na której podstawie powstał film pod tym samym tytułem – Ariyoshi Sawako opisała przedstawicielki rodu samurajskiego. Sławę przyniosła jej również powieść "Hanaoka Seishū no tsuma" ("Żona Hanaoki Seishū", 1966), przedstawiająca życie Kae, żony doktora Hanaoki Seishū (1760-1835), która zgodziła się, by jej mąż przeprowadzał na niej doświadczenia medyczne.

Agnieszka Kozyra – profesor Uniwersytetu Warszawskiego (Zakład Japonistyki i Koreanistyki) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (Zakład Japonistyki i Sinologii). Absolwentka Japonistyki UW oraz Miejskiego Uniwersytetu w Osace (Ōsaka Ichiritsu Daigaku). Staże badawcze odbyła w Pembroke College (Oxford University), Ecole Franҫaise d'Extrême Orient oraz w Międzynarodowym Ośrodku Badań nad Kulturą Japonii (Hichibunken, Kioto). Specjalizuje się w dziedzinie religii i filozofii Japonii. Opublikowała m.in.: "Samurajskie chrześcijaństwo" (1995), "Nihon to seiyō ni okeru Uchimura Kanzō" ("Pomiędzy Wschodem a Zachodem – myśl religijna Uchimury Kanzō", 2001), "Filozofia zen" (2004), "Filozofia Nicości Nishidy Kitarō" (2007), "Estetyka zen" (2010), "Mitologia japońska" (2011).