Zarys gramatyki uogólnień na materiale aforyzmów (ujęcie polsko-rosyjskie)
Publikacja jest poświęcona opisowi najistotniejszych zagadnień dotyczących zdań ogólnych, omawianych na materiale aforyzmów. Analiza lingwistyczna miała na celu skatalogowanie polskich i rosyjskich wykładników generalizacji oraz przybliżenie typowych dla aforystyki mechanizmów uogólniania. Na podstawie zgromadzonego korpusu tekstów udało się skonstruować swego rodzaju „gramatykę uogólnień”: przedmiotowych, jakościowych, ilościowych oraz temporalnych eksponentów generycznego rejestru komunikacyjnego. W wyniku całościowego ujęcia fenomenu generalizacji w powiązaniu z analizowanym gatunkiem wyodrębnił się bogaty zasób językowych nośników generyczności, częściowo potwierdzając hipotezę o generalizacji jako kategorii tekstowej aforyzmu. Zarówno polski, jak i rosyjski materiał aforystyczny ukazuje podobne mechanizmy wyrażania uogólnień. Każda z rozpatrywanych grup materiałowych ujawnia przy tym swoją wewnętrzną specyfikę w zakresie stosowanych sposobów generalizowania, a także pewne międzyjęzykowe różnice systemowe, które autorka starała się uwzględniać w opisie. Z przeprowadzonych badań wynika, że uogólnienia, jakich dokonuje człowiek w codziennej praktyce językowej, cechuje wyjątkowa różnorodność i kreatywność (w odróżnieniu od sformalizowanych ujęć tego problemu). Monografia jest adresowana do filologów różnych specjalności, w szczególności językoznawców: rusycystów oraz polonistów. Książka może również znaleźć zastosowanie w dydaktyce języka polskiego i rosyjskiego, a także w praktyce przekładu.
Spis treści
Wprowadzenie / 9
Stan badań nad generalizacją i aforyzmem / 18
Rozdział pierwszy
Wykładniki referencji ogólnej / 23
Generalizujące użycie nazw / 33
Generalizacja dystrybutywna / 41
Generalizacja kolektywna / 43
Generalizacja a negacja / 45
Generalizacja i nieokreśloność / 47
Mechanizm łączenia generalizatorów / 48
Wykładniki aproksymacji / 49
Generalizacja generyczna i typizująca / 50
Rozdział drugi
Jakościowe wykładniki generalizacji / 67
Rozdział trzeci
Ilościowe wykładniki generalizacji / 79
Rozdział czwarty
Wykładniki omnitemporalności / 91
Czasowy wymiar generalizacji / 95
Osoba uogólniona / 107
Panchroniczne użycie imperatywu / 118
Okoliczniki gnomiczne / 129
Zakończenie / 141
Materiał źródłowy / 145
Bibliografia / 149
Summary / 169
Резюме / 171